Psilocybine en depressie

Voor sommige mensen werken therapie en medicijnen niet genoeg tegen een ernstige depressie. Onderzoekers bekijken of psilocybine (een stof in paddo’s en truffels) voor deze mensen de klachten kan verminderen. De psilocybine wordt in de onderzoeken gebruikt ter ondersteuning van therapie. Deze onderzoeken hebben soms hoopvolle resultaten. Maar of mensen ooit psilocybine van de psycholoog of therapeut krijgen buiten onderzoeken is nog maar de vraag.

Wat is psilocybine?

In paddo’s en truffels zitten stofjes die zorgen voor de werking van die middelen. Dit zijn psilocybine en psilocine. Deze stofjes zorgen ervoor dat iemand die ze neemt de wereld anders ervaart. Bijvoorbeeld dingen zien bewegen die stil staan of het gevoel hebben dat de tijd heel langzaam gaat. Dit heet trippen.

Als iemand met een zware depressie mee doet aan een studie dan krijgen ze psilocybine. De psilocybine doet zelf niks. Wel wordt het omgezet naar psilocine. Deze psilocine zorgt voor de tripeffecten. Psilocybine en psilocine zijn illegaal om te maken, bezitten of verkopen. Ze vallen onder lijst I van de Opiumwet. 

Wat is depressie?

Iemand met een depressie heeft een psychische aandoening. Die persoon heeft dan last van verschillende klachten, zoals:

• Verdrietige of sombere gevoelens
• Minder interesse of plezier hebben in dingen
• Heel veel of juist heel weinig slapen
• Weinig energie hebben
• Lees hier meer over depressie

Ongeveer een miljoen volwassen Nederlanders hebben een depressie¹Zoals blijkt uit deze cijfers over 2019-2022.

Het onderzoek naar hoe psilocybine werkt wordt vooral gedaan bij mensen met een therapieresistente depressie. Dit betekent dat verschillende soorten medicijnen en therapie weinig of niet hebben gewerkt tegen de depressie. 

Onderzoek naar Psilocybine en depressie

Wereldwijd zijn er studies naar de werking van psilocybine tegen depressie. Ook in Nederland vindt dit onderzoek plaats. Er is veel bewijs dat psilocybine als ondersteuning van therapie de klachten van therapieresistente depressie kan verminderen²Zoals te lezen in dit onderzoek.. Maar dit werkt lang niet bij alle mensen met zo’n depressie. 

Er is nog niet genoeg bewijs om psilocybine beschikbaar te stellen als ondersteuning voor therapie. Er zijn namelijk ook onderzoeken waarin psilocybine niet beter werkte dan een antidepressivum³Zoals te lezen in dit onderzoek.. 

Er wordt ook onderzocht of psilocybine als hulpmiddel kan werken bij andere therapieën. Wetenschappers onderzoeken of psilocybine helpt tegen dwangstoornissen (OCD) en verslaving. Er is bij deze stoornissen nog niet genoeg bewijs gevonden dat psilocybine ook echt kan helpen⁴Zoals te lezen in dit onderzoek en dit onderzoek. 

Psilocybine wordt altijd gebruikt als ondersteuning van therapie. Dit betekent dat iemand de stof krijgt toegediend onder begeleiding. Er zijn vaak twee of meer therapeuten of psychologen aanwezig tijdens de therapie. Deze therapeuten zijn speciaal opgeleid om iemand te kunnen ondersteunen tijdens de ervaring. Ook na de psilocybinesessie spreekt iemand nog lange tijd met een psycholoog. 

De werking van psychedelica zoals psilocybine is sterk afhankelijk van de omgeving (setting), de verwachtingen en hoe iemand zich voelt (set). Ook hoe iemand na de sessie omgaat met de ervaring (integratie) is belangrijk voor hoe goed het middel werkt. Onderzoekers proberen deze onderdelen zo goed mogelijk te regelen. Zonder juiste voorbereiding en begeleiding is psilocybine niet goed werkzaam tegen psychische klachten en kan deze klachten zelfs erger maken. Iemand die begint met psilocybine moet daarom altijd eerst van tevoren andere medicijnen zoals antidepressiva afbouwen. Deze medicijnen kunnen er namelijk voor zorgen dat de psilocybine niet goed werkt.

> Lees in onze Factsheet Psychedelica-therapie meer over psychedelica als medicijn

Risico’s van psilocybine-therapie

Er zijn risico’s bij het gebruik van psilocybine. Deze risico’s zijn aanwezig, ook al is er een therapeut aanwezig tijdens gebruik. Om de risico’s tijdens het onderzoek te verkleinen, mogen sommige mensen niet meedoen. Dit is het geval als iemand een psychische stoornis heeft, zoals: stoornissen met psychoses (schizofrenie of bipolaire stoornis), borderline persoonlijkheidsstoornis of verslavingsproblematiek in het afgelopen jaar. Maar ook als iemand een ernstige medische aandoening heeft, zwanger is en/of borstvoeding geeft. 

Ook al heeft iemand geen andere stoornis dan therapieresistente depressie, dan nog kan die persoon vervelende bijwerkingen krijgen van de psilocybine. Dit kan gaan om: hoofdpijn, duizeligheid, hoge bloeddruk en misselijkheid. Maar ook kan iemand erg angstig worden, en kan deze angst na de ervaring aanwezig blijven. In het ergste geval wordt de depressie heftiger of krijgt iemand (meer) gedachtes over zelfmoord. 

Psilocybine therapie in Nederland

Psilocybine wordt in Nederland nog niet aangeboden als hulpmiddel bij een behandeling van depressie of andere stoornissen. Een therapeut mag dit dus niet aanbieden als ondersteuning van therapie. Dit komt doordat onderzoekers nog niet zeker weten of de behandeling beter werkt dan andere medicijnen of therapie. Ook in Nederland doen wetenschappers onderzoek om hierachter te komen.

Er zijn wel mensen die psilocybine aanbieden tegen psychische klachten. Maar dit zijn geen mensen die de juiste opleiding hebben gevolgd om dit te kunnen doen. Het kan gevaarlijk zijn om hiermee zelf te experimenteren, omdat er een serieus risico is dat de psychische klachten erger worden. 

Hoe werkt psilocybine als aanvulling van therapie tegen depressie?

Onderzoekers zijn het nog niet eens over waarom psilocybine precies zou kunnen werken tegen depressie. Er zijn verschillende theorieën die kunnen uitleggen waarom het nuttig kan zijn:

• Een psilocybinetrip kan heftig en eng zijn. Deze ervaring kan ervoor zorgen dat iemand angst “los moet laten”. Goede begeleiding is hier noodzakelijk om iemand daarbij te helpen. Teveel angst tijdens de ervaring zorgt juist voor meer angst erna. 
• Iemand ervaart een ‘mystieke ervaring’, waardoor die persoon anders naar zichzelf en zijn of haar omgeving kijkt. 
• Iemand leert nieuwe verbanden te leggen tijdens de ervaring. Die persoon kan daarna anders omgaan met eigen emoties of gedrag. 
• De psilocybine zorgt ervoor dat er makkelijker veranderingen in de hersenen kunnen plaatsvinden. Dit wordt neuroplasticiteit genoemd. Als iemand na de ervaring ook zijn of haar gedrag gaat veranderen, is de kans groot dat dat gedrag aanwezig blijft. 

Volgens sommige onderzoekers werken hoge doseringen psilocybine beter dan lage doseringen. Iemand krijgt deze dosering dan twee keer tijdens de onderzoeken, met een aantal weken ertussen. Dit blijkt effectiever dan alleen therapie of alleen medicijnen⁵Zoals blijkt uit dit onderzoek. Het is wel zo dat hogere doseringen zorgen voor een grotere kans op bijwerkingen. Dit kunnen lichte maar ook zware bijwerkingen zijn. 

Zelf experimenteren is gevaarlijk

Er is veel aandacht voor de positieve effecten van psilocybine in de media. Ook is er veel aanbod op sociale media en op andere kanalen zodat mensen zelf kunnen experimenteren met dit middel. Sommige mensen met psychische problemen kunnen daarom denken dat het voor hen ook goed kan werken. Toch is het sterk af te raden om zelf te experimenteren met psilocybine of psilocine (paddo’s, truffels of andere producten) voor psychische klachten zoals depressie. Er zijn namelijk risico’s bij het gebruik van psilocybine. Deze risico’s worden kleiner als iemand begeleiding krijgt van een dokter of therapeut. Maar zelfs in de onderzoeken waar strikte begeleiding is, gaat het wel eens mis. 

Het kan gebeuren dat een depressie juist (veel) erger wordt door het zelf experimenteren met psilocybine. Ook kan iemand per ongeluk een te hoge dosering nemen en daardoor in een ‘bad trip’ terechtkomen. Dit kan onder andere zorgen voor langdurige angstklachten. Tot slot kan iemand gevoeliger zijn voor psychotische klachten, en dit soort klachten krijgen tijdens of na het gebruik van psilocybine.