Welke soorten verslaving bestaan er? 

Er zijn veel soorten verslavingen. Bijvoorbeeld aan middelen zoals alcohol of drugs. Of aan gedrag, zoals gokken, gamen of sociale media. 

Wat is verslaving? 

Een verslaving is een ziekte waarbij iemand niet goed meer zonder een bepaald middel of gedrag kan. De hersenen raken gewend aan de werking van dat middel of gedrag. Daardoor wil iemand steeds opnieuw gebruiken of het gedrag herhalen. Zelfs als het schadelijk is voor de gezondheid, werk, relaties of studie. Dit noem je controleverlies. “Willen gebruiken” is veranderd naar “moeten gebruiken”.  

Er zijn twee grote groepen verslavingen: 

1. Middelverslaving  
2. Gedragsverslaving  

Middelenverslaving 

Bij een middelenverslaving raakt iemand verslaafd aan een drug of medicijn. Iemand kan dan last krijgen van ontwenningsverschijnselen als hij of zij zomaar stopt.  

Bij een middelenverslaving is iemand niet verslaafd aan gedrag. Maar gedrag speelt wel een belangrijke rol. Zoals drinken bij stress of roken tijdens een pauze. 

Alcoholverslaving 

De meeste mensen die in Nederland worden behandeld voor verslaving zijn verslaafd aan alcohol¹Zoals te lezen is in de cijfers van het Ladis. Iemand die verslaafd is aan alcohol voelt zich niet meer goed zonder alcohol. Die persoon heeft het dan nodig om te ontspannen of om te slapen. Het kan gevaarlijk zijn om zomaar te stoppen met alcohol drinken.  

> Lees hier meer over alcoholverslaving op alcoholinfo.nl 

Drugsverslaving 

Er zijn veel verschillende soorten drugs die verslavend zijn. Bijvoorbeeld stimulerende drugs zoals cocaïne, speed en 3-MMC. Maar ook verdovende drugs zoals GHB en heroïne. Sommige drugs zorgen voor een grotere kans op verslaving dan andere. 

> Lees hier meer over verslaving aan drugs 

Medicijnverslaving 

Mensen kunnen gewend raken aan sommige medicijnen. Deze medicijnen krijgt iemand dan van een dokter. Bijvoorbeeld oxycodon of slaapmiddelen. Als iemand stopt met deze medicijnen kan hij of zij ontwenningsverschijnselen krijgen. Vaak moet het medicijn dan afgebouwd worden. 

Ontwenningsverschijnselen komen ook voor bij een verslaving. Maar een verslaving is veel meer dan alleen ontwenningsverschijnselen. De meeste mensen die gewend zijn geraakt aan een medicijn hebben geen verslaving.  

Soms komt het wel voor dat iemand een verslaving ontwikkelt aan een medicijn. Iemand kan dan verslavingsgedrag ontwikkelen. Bijvoorbeeld liegen over het gebruik of de dosering medicijnen zelf verhogen zonder overleg met de dokter. Dit noem je wel een medicijnverslaving.   

Een medicijnverslaving kan iemand ook hebben aan medicijnen die niet van een dokter komen. Iemand koopt de medicijnen dan vaak bij een dealer die ook drugs verkoopt.  

Let op! Stop niet zomaar met het nemen van een medicijn. Overleg met een (huis-)arts wat de beste stappen voor afbouwen zijn. 

Nicotineverslaving 

Roken of vapen is ook een vorm van verslaving. Iemand is dan verslaafd aan de stof nicotine. Het lichaam raakt snel gewend aan nicotine. Daarom krijgt iemand snel weer zin in een sigaret of een vape. Ook is het moeilijk om te ontsnappen aan roken of vapen. Veel mensen roken en vapen op straat. Daardoor kan iemand die gestopt is makkelijker in de verleiding komen en een terugval te krijgen. Dat maakt een nicotineverslaving moeilijker om mee te stoppen.  

Gedragsverslaving 

Naast middelenverslaving bestaat er ook gedragsverslaving. Bij een gedragsverslaving is er geen middel, maar herhaalt iemand gedrag. Bijvoorbeeld gokken, gamen of seks. Het gedrag geeft dan een fijn gevoel in de hersenen. 

Gokverslaving  

Bij een gokverslaving blijft iemand doorgaan met gokken, ook als dat voor problemen zorgt. Bijvoorbeeld schulden, relatieproblemen of veel stress. Gokken geeft spanning en de hoop op winst, wat het voor sommige mensen moeilijk maakt om te stoppen.   

Mensen die veel gokken verliezen vaak geld. Sommige mensen willen hun verloren geld terugwinnen. Meestal verliest iemand dan nog meer geld. Dit kan ervoor zorgen dat iemand veel schulden krijgt.  

Een verslaving heeft bijna altijd invloed op de omgeving van iemand. Bij een gokverslaving is de kans daarop nog groter. Dit komt door de schulden die bijna altijd ontstaan. Iemand die gokverslaafd is kan gedeeld geld in en gezin vergokken. Iemand vergokt bijvoorbeeld het geld van zijn of haar partner. 

Sinds 2021 mogen mensen in Nederland legaal online gokken. Door online gokken is het nóg makkelijker om in de problemen te komen. 

> Lees meer over gokken op de website OpenoverGokken.nl 

Gameverslaving 

Voor de meeste mensen die gamen is gamen een leuke hobby. Zij ervaren er weinig of geen problemen door. Maar een kleine groep mensen gamet erg veel en ervaart daardoor problemen. De balans tussen belangrijke dingen in het leven en gamen is dan kwijt. Iemand gamet bijvoorbeeld zoveel dat hij of zij te weinig eet, geen vrienden meer ziet of zich heel slecht voelt en gamen gebruikt om daaraan te ontsnappen. In 2023 werden ongeveer 200 mensen in Nederland behandeld voor een gameverslaving²Dat staat in het rapport van het LADIS over cijfers van de verslavingszorg Nederland. 

Sommige mensen hebben een groter risico op een gameverslaving, bijvoorbeeld mensen met autisme. Maar ook andere psychologische problemen zoals depressie of ADHD vergroten de kans³Zoals je kunt lezen in deze studie over gameverslaving en psychische klachten. 

> Lees meer over een gameverslaving op de website gameninfo.nl

Internet- en sociale mediaverslaving  

Bijna iedereen in Nederland gebruikt dagelijks het internet en sociale media. Voor de meeste mensen is dat geen probleem. Maar sommige mensen besteden zoveel tijd online dat het hun leven sterk negatief beïnvloedt. Ze kunnen moeilijk stoppen, ook als zij dat wel willen. 

Bij een internet- of sociale mediaverslaving is iemand de balans kwijt. Iemand zit urenlang op zijn of haar telefoon, vergeet andere dingen te doen of slaapt te weinig. Ook kunnen mensen zich somber of onzeker gaan voelen door wat ze online zien. Ze vergelijken zichzelf bijvoorbeeld met andere mensen of voelen druk om altijd bereikbaar te zijn. 

Sociale media heeft niet hetzelfde effect op alle mensen. Sommige mensen voelen zich verbonden door sociale media. Andere mensen ervaren meer stress of hebben een slechter zelfbeeld door sociale media. 

Seks en porno 

Voor veel mensen is seks of het kijken naar porno iets normaals. Het zorgt niet voor problemen in het dagelijks leven. Maar bij sommige mensen kan seks of porno een verslaving worden. Zij besteden er dan zoveel tijd aan dat andere dingen eronder lijden.  Ze kunnen moeilijk stoppen, ook als het problemen geeft in hun relatie, werk, of studie.  

Mensen met een pornoverslaving voelen zich vaak schuldig of schamen zich. Toch blijven ze doorgaan, bijvoorbeeld om stress of eenzaamheid tegen te gaan. Dit kan zorgen voor nog meer negatieve gevoelens of ruzie met een partner. 

In 2023 werden ongeveer 400 mensen behandeld voor een seksverslaving⁴Dat staat in het rapport van het LADIS over cijfers van de verslavingszorg Nederland. 

> Lees hier meer over een seksverslaving op de website seksualiteit.nl

Veelgestelde vragen 

Wat is het verschil tussen een lichamelijke en een geestelijke verslaving? 

In het verleden maakten mensen een verschil tussen een lichamelijke en een geestelijke verslaving. Veel professionals die te maken hebben met verslaving gebruiken deze termen liever niet meer. De reden daarvoor is dat het moeilijk is om precies te zeggen wanneer iets lichamelijk is en wanneer iets geestelijk. Eigenlijk zijn alle verslavingen geestelijk en lichamelijk.